Neoplazmanın Tipləri
1. Xoşxassəli Neoplazmalar (Benign):
Bədənin digər hissələrinə yayılmayan şişlərdir.
Yavaş böyüyürlər və ətraf toxumalara zərər vermirlər.
Adətən müalicə ilə tamamilə aradan qaldırıla bilər.
Misallar:
Lipoma (yağ toxumasından yaranır).
Adenoma (vəzi toxumasından yaranır).
Meningioma (beyin zarı toxumasından yaranır).
2. Bədxassəli Neoplazmalar (Malign):
Xərçəng adlanır.
Nəzarətsiz şəkildə böyüyür və ətraf toxumalara hücum edir.
Metastazlaşaraq bədənin digər hissələrinə yayıla bilər.
Müalicə çətin və kompleksdir.
Misallar:
Karsinoma (epitel toxumadan yaranır).
Sarkoma (bağlayıcı toxumadan yaranır).
Lenfoma (limfa toxumasından yaranır).
3. Aralıq Neoplazmalar (Prekanseroz):
Hələ bədxassəli deyildir, lakin bədxassəliyə çevrilmə riski daşıyır.
Misallar:
Displazi (anormal hüceyrə dəyişiklikləri).
Adenomatöz poliplər (bağırsaqda bədxassəliyə çevrilə bilən poliplər).
Neoplazmanın Əlamətləri
Neoplazmanın əlamətləri onun yerləşdiyi yerə, ölçüsünə və növünə görə dəyişir:
Ümumi Əlamətlər:
Şişkinlik və ya bərk düyünlər.
Səbəbsiz çəki itkisi.
Davamlı yorğunluq və zəiflik.
Qızdırma və ya gecə tərləmələri.
Yerə Xas Əlamətlər:
Ağciyər: Öskürək, tənəffüs çətinliyi, qanlı bəlğəm.
Beyin: Baş ağrıları, huşun itirilməsi, davranış dəyişiklikləri.
Bağırsaq: Nəcisdə qan, qarın ağrısı, qəbizlik və ya ishal.
Dəri: Xalların böyüməsi, rəng dəyişiklikləri və ya qanaxma.
Neoplazmanın Səbəbləri
Genetik Mutasiyalar:
DNT-də yaranan dəyişikliklər hüceyrələrin nəzarətsiz çoxalmasına səbəb olur.
Kimyəvi Maddələr:
Siqaret, pestisidlər və ya sənaye tullantıları kimi maddələr.
Viruslar və İnfeksiyalar:
HPV (uşaqlıq boynu xərçəngi ilə əlaqəli).
Hepatit B və C (qaraciyər xərçəngi ilə əlaqəli).
Radiasiya:
Günəş şüaları və ya ionlaşdırıcı radiasiya.
Hormonlar:
Östrojen kimi bəzi hormonlar müəyyən növ neoplazmaların böyüməsini təşviq edə bilər.
İmmunitet Sisteminin Zəifləməsi:
İmmunitet zəif olduqda xərçəngə meyllilik artır.
Neoplazmanın Diaqnozu
Fiziki Müayinə:
Düyünlər, şişkinlik və ya digər anormal dəyişikliklər üçün yoxlama.
Görüntüləmə üsulları:
Rentgen, MRT, KT: Neoplazmanın ölçüsü və yerləşməsini müəyyən etmək üçün.
Ultrasəs: Yumşaq toxumalarda şişləri aşkar etmək üçün.
Biopsiya:
Şübhəli toxumadan nümunə götürülərək mikroskop altında analiz edilir.
Qan Testləri:
Şiş markerlərinin müəyyən edilməsi (məsələn, PSA prostat xərçəngi üçün).
Genetik Testlər:
Neoplazmanın genetik xüsusiyyətlərini analiz etmək üçün.
Neoplazmanın Müalicəsi
1. Xoşxassəli Neoplazmalar:
Cərrahi yolla çıxarılır.
Əgər şiş funksiya pozğunluğuna səbəb olmursa, müalicə tələb etməyə bilər.
2. Bədxassəli Neoplazmalar:
Cərrahi Müdaxilə:
Şiş və ya zədələnmiş toxuma çıxarılır.
Kimyaterapiya:
Şiş hüceyrələrini məhv etmək üçün dərman müalicəsi.
Radioterapiya:
Radiasiya ilə şiş hüceyrələrini məhv etmək.
Hədəfli Terapiya:
Şişin xüsusi molekulyar xüsusiyyətlərini hədəf alan dərmanlar.
İmmunoterapiya:
İmmunitet sistemini gücləndirərək şiş hüceyrələrini məhv etmək.
Hormonal Terapiya:
Hormona həssas neoplazmaların böyüməsini məhdudlaşdırmaq üçün.
Neoplazmanın Qarşısını Alma Yolları
Düzgün Qidalanma:
Antioksidantlarla zəngin qidalar (meyvə, tərəvəz).
Siqaretdən Uzaq Durmaq:
Siqaret bir çox növ xərçənglə əlaqəlidir.
Günəşdən Qorunma:
SPF ilə qoruyucu kremlərdən istifadə.
Peyvəndlər:
HPV və hepatit B peyvəndləri bəzi neoplazmaların qarşısını alır.
Müntəzəm Müayinələr:
Erkən mərhələdə diaqnoz müalicəni asanlaşdırır.
Nəticə
Neoplazma anormal hüceyrə çoxalması nəticəsində yaranan bir vəziyyətdir və xoşxassəli və ya bədxassəli ola bilər. Müntəzəm tibbi yoxlamalar və erkən diaqnoz ciddi fəsadların qarşısını almaqda mühüm rol oynayır. Əgər hər hansı dəyişiklik və ya narahatlıq müşahidə edirsinizsə, mütləq həkimə müraciət edin.
