Tiroid Nodüllərinin Növləri
Bərk Nodüllər: Bu nodüllər tiroid vəzindəki hüceyrələrin çoxalması ilə yaranır. Bərk nodüllər yaxşıxassəli (bədxassəli olmayan) və ya bədxassəli (xərçəngli) ola bilər. Əksər hallarda bərk nodüllər yaxşıxassəlidir.
Kolloid Kistlər: Kolloid kistlər, tiroid vəzinin funksional bir hissəsi olan foliküllərin genişlənməsi və maye ilə dolması nəticəsində yaranır. Bu növ nodüllər yaxşıxassəli və ümumiyyətlə zərərsizdir.
Folikulyar Adenomalar: Tiroid hüceyrələrindən əmələ gələn yaxşıxassəli şişlərdir. Bu nodüllər bəzən tiroid hormonunun artıq istehsalına səbəb ola bilər və bu, hipertiroidizm adlanan bir vəziyyətə gətirib çıxara bilər.
Tiroid Kisti: Tiroid kisti, maye ilə dolu bir nodüldür. Bəzən bərk komponentləri də ola bilər və bu hallarda kist-kompleks nodüllər adlanır. Kistlər çox vaxt xoşxassəli olsa da, bəzən əlavə müayinə tələb edə bilər.
Tiroid Xərçəngi Nodülləri: Tiroid nodüllərinin çox az bir qismi xərçəngli olur. Tiroid xərçəngi nodülləri müxtəlif növlərdə olur, o cümlədən papilliar, folikulyar, medüllar və anaplastik tiroid xərçəngləri.
Tiroid Nodüllərinin Əlamətləri
Əksər tiroid nodülləri simptom verməz və yalnız fiziki müayinə və ya görüntüləmə üsulları (məsələn, ultrasəs) zamanı aşkar edilir. Lakin bəzi hallarda aşağıdakı əlamətlər müşahidə oluna bilər:
Boyunda görünən və ya hiss edilən yumru
Udqunma və ya nəfəs almaqda çətinlik
Səsdə dəyişiklik, səsin xırıltılı olması
Boyunda ağrı və ya narahatlıq
Hipertiroidizmin əlamətləri (hızlı ürək döyüntüsü, əsəbilik, arıqlama, tərləmə artımı və s.)
Hipotiroidizmin əlamətləri (yorğunluq, kilo alışı, soyuqluq hissi, qəbizlik və s.)
Diaqnoz
Tiroid nodüllərinin diaqnozu və qiymətləndirilməsi üçün bir neçə üsul istifadə edilir:
Fiziki müayinə: Həkim boyundakı nodülü yoxlayaraq vəzinin hər hansı bir genişlənməsi və ya yumru olub-olmadığını müəyyən edir.
Ultrasəs Müayinəsi: Tiroid ultrasəsi, nodüllərin ölçüsünü, formasını və tərkibini (bərk və ya maye dolu) müəyyən etmək üçün istifadə edilir. Bu müayinə, həmçinin bədxassəli nodülləri müəyyən etməyə kömək edə bilər.
İncə İynə Aspirasiya Biopsiyası (İİAB): Bu üsul, nodüldən bir nümunə götürərək hüceyrələrin mikroskop altında müayinə edilməsi üçün istifadə olunur. İİAB, xərçəngli və ya xərçəngsiz nodülləri fərqləndirmək üçün əsas üsuldur.
Tiroid Funksiya Testləri: Tiroidin funksiyasını qiymətləndirmək üçün TSH (Tiroid Stimulyasiyaedici Hormon), T3 və T4 kimi hormon səviyyələri yoxlanılır. Bu testlər nodüllərin funksional olub-olmadığını müəyyən etməyə kömək edir.
Radionuklid Sintiqrafiya: Nodüllərin "isti" (hormon istehsal edən) və ya "soyuq" (hormon istehsal etməyən) olub-olmadığını müəyyən etmək üçün tiroidin radioaktiv yod və ya texnetium ilə görüntülənməsi üsuludur. Soyuq nodüllərin xərçəng olma ehtimalı daha yüksəkdir.
Müalicə
Tiroid nodüllərinin müalicəsi nodüllərin növünə, ölçüsünə, simptomlarına və xərçəng riskinə görə dəyişir. Əsas müalicə üsulları aşağıdakılardır:
İzləmə və Monitorinq: Kiçik və yaxşıxassəli nodüllər üçün adətən müalicə tələb olunmur. Həkim nodülü müntəzəm olaraq izləyə və dəyişikliklər üçün ultrasəs və ya digər görüntüləmə üsulları ilə monitorinq edə bilər.
Tiroid Hormon Terapiyası: Tiroid nodüllərinin böyüməsini dayandırmaq və ya azaltmaq üçün tiroid hormonları təyin edilə bilər. Bu üsul xüsusilə hipotiroidizmi olan şəxslər üçün tətbiq edilə bilər.
İncə İynə Aspirasiya Biopsiyası (İİAB) ilə Drenaj: Kist nodüllərində maye aspirasiya edilə bilər. Bəzi hallarda bu prosedur kistin kiçilməsinə və ya yox olmasına səbəb ola bilər.
Radioaktiv Yod Tedavisi: Hipertiroidizmə səbəb olan nodüllər üçün istifadə edilir. Radioaktiv yod tiroid hüceyrələrini məhv edərək hormon istehsalını azaldır.
Cərrahi Müdaxilə (Tiroidektomiya): Nodüllərin böyük olduğu, xərçəng şübhəsinin olduğu və ya simptomlara səbəb olduğu hallarda cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Cərrahiyyə zamanı tiroid vəzinin bir hissəsi (lobektomiya) və ya tamamı (total tiroidektomiya) çıxarıla bilər.
Cərrahiyyədən Sonra Sağalma və Müalicə
Cərrahi müdaxilədən sonra sağalma prosesi fərdi olaraq dəyişir. Əksər hallarda, xəstələr bir neçə gün ərzində evə buraxılır və gündəlik fəaliyyətlərinə qayıda bilirlər. Tiroid vəzinin çıxarılması nəticəsində tiroid hormon səviyyələrini normada saxlamaq üçün ömür boyu hormon əvəzedici terapiya (levotiroksin) tələb oluna bilər.
Nəticə
Tiroid nodülləri çox vaxt zərərsizdir, lakin potensial riskləri aradan qaldırmaq üçün erkən diaqnoz və düzgün müayinə vacibdir. Əgər boyunda hər hansı bir yumru və ya anormal dəyişiklik hiss edirsinizsə, bir endokrinoloqa müraciət edərək müayinə olunmanız məsləhətdir.
