Torlu qişanın qopmasının tərifi və səbəbləri Torlu qişa dekolmanı tor qişanın neyrosensor təbəqəsinin tor qişanın altında yatan piqment epitelindən ayrılmasıdır. Bu ayrılma retinanın qidalanmasını və oksigen qəbulunu pozur, bu da görmə hüceyrələrinin (fotoreseptorların) zədələnməsinə və nəticədə ölməsinə səbəb ola bilər. Səbəblərinə görə torlu qişa dekolmanları üç əsas qrupa bölünür:
Reqmatogen tor qişa dekolmanı: Təsvir: Bu, torlu qişanın ən çox yayılmış növüdür. O, retinada yırtıq və ya dəlik nəticəsində retinanın altına şüşəvari maye sızdığı zaman inkişaf edir. Səbəbləri: Bu, adətən, yaşla əlaqədar olaraq vitreusun kiçilməsi və torlu qişadan ayrılması (arxa şüşənin qopması) nəticəsində baş verir. Yüksək miyopiya, travma, göz əməliyyatları (məsələn, katarakta cərrahiyyəsi) və retinanın incəlməsi də bu cür qopmaya səbəb ola bilər.
Torlu qişanın dartma qopması: Tərif: tor qişanın səthindəki büzülmələr və ya lifli toxumalar səbəbindən retinanın mexaniki çəkilməsi nəticəsində baş verir. Səbəbləri: Diabetik retinopatiya, vaxtından əvvəl retinopatiya, proliferativ vitreoretinopatiya və göz içi infeksiyaları kimi şəraitdə inkişaf edə bilər.
Eksudativ (seroz) tor qişa dekolmanı: Tərif: Retinanın altında mayenin yığılması nəticəsində tor qişanın qopmasıdır. Bu tipdə retinada yırtıq və ya deşik yoxdur. Səbəblər: Gözdaxili şişlər (məsələn, xoroidal melanoma), uveit (gözün iltihabı), mərkəzi seroz xorioretinopatiya və yüksək qan təzyiqi kimi xəstəliklər eksudativ dekolmana səbəb ola bilər.
simptomlar Torlu qişanın qopması təcili vəziyyətdir və onun simptomları adətən qəfil başlayır. Aşağıdakı simptomlar baş verə bilər: Ani görmə itkisi: Görmə sahəsinə düşən pərdə və ya kölgə şəklində qəfil görmə itkisi. İşıq yanıb-sönür (Fotopsy): Retinanın geri çəkilməsi və ya yırtılması səbəbindən işıq yanıb-sönür. Floaters (Myodesopsia): Göz önündə qara nöqtələr, xətlər və ya hörümçək torlarını görmək. Periferik görmənin azalması: görmə sahəsinin kənarlarında kor ləkələr və ya görmə itkisi. Mərkəzi görmənin pisləşməsi: mərkəzi görmənin qəfil və ciddi itkisi, xüsusən də makula cəlb edildikdə. Rəng qavrayışında pozğunluq: Rənglər solğun və ya təhrif olunmuş görünür (adətən inkişaf etmiş mərhələlərdə).
Diaqnostik üsullar Torlu qişanın qopmasının diaqnozu oftalmoloqlar tərəfindən aparılan hərtərəfli göz müayinəsi vasitəsilə qoyulur. Diaqnostik üsullar bunlardır: Fundoskopiya Müayinəsi (Fundoskopiya): Göz bəbəyi damcılarla genişləndirilir, tor qişa və makula müayinə edilir. Retinal dekolmanın yerini, ölçüsünü və şiddətini qiymətləndirmək üçün bir oftalmoskop istifadə olunur. Optik Koherens Tomoqrafiya (OCT): O, tor qişanın və makulanın təfərrüatlı en kəsiyi görüntüsünü təmin etməklə tor qişa dekolmanı və maye yığılmasının mövcudluğunu qiymətləndirir. Biomikroskopiya (Yarıq lampanın müayinəsi): Ön seqmentin müayinəsi və arxa seqmentin qiymətləndirilməsi retinal yırtıqları, deşikləri və ya büzülmələri aşkar etmək üçün aparılır. Göz ultrasəs müayinəsi (B-Mode Ultrasəs): Şiddətli görmə itkisi və ya gözdə qanaxma varsa, retinanı qiymətləndirmək üçün istifadə olunur. Bu, torlu qişa dekolmanı və vitreus qanaması kimi vəziyyəti aşkar etməyə kömək edir. Floresan angioqrafiyası: Bu, retinal damarların vəziyyətini və maye sızmalarını qiymətləndirmək üçün damara flüoresan boyası yeridilməsi ilə həyata keçirilən görüntüləmə testidir.
Müalicə və İdarəetmə Retinanın qopması təcili tibbi yardım tələb edən bir vəziyyətdir. Müalicə dəstənin növündən, ölçüsündən və yerindən və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətindən asılı olaraq dəyişir. Müalicənin məqsədi retinanın dəyişdirilməsi və qopmanın təkrarlanmasının qarşısını almaqdır. Müalicə seçimlərinə aşağıdakılar daxildir: Lazer Fotokoaqulyasiya: Retina yırtıqları və ya dəliklərinin ətrafına lazer şüaları tətbiq etməklə, tor qişanın səthində kiçik yanıqlar yaranır. Bu yanıqlar gözyaşardıcı və ya deşik ətrafında çapıq toxuması əmələ gətirir, mayenin sızmasının və ayrılmasının qarşısını alır. Xüsusilə kiçik yırtıqlar və ya erkən mərhələdə retinal dekolmanlar üçün istifadə olunur.
Kriyoterapiya (Soyuq Müalicə): Dondurma retinal yırtığın ətrafına soyuq prob tətbiq etməklə həyata keçirilir. Soyuq retinada çapıq toxumasının əmələ gəlməsini təşviq edir, gözyaşını möhürləyir. Lazer müalicəsinə alternativ olaraq istifadə edilə bilər. Pnevmatik Retinopeksiya: Torlu qişanın ayrılmış sahəsini əvəz etmək üçün gözə qaz balonu yeridilir. Qaz qabarcığı bir neçə həftə gözdə qalır və xəstə qazı düzgün vəziyyətdə saxlamaq üçün başını müəyyən bucaq altında tutmalıdır. Kiçik və yuxarı gözyaşları üzərində təsirli ola bilər. Skleral bükülmə: Retinanın yerinə oturmasını təmin etmək üçün gözün ağ hissəsinə (sklera) silikon bant və ya süngər qoyulur. Bu prosedur tor qişada dartma qabiliyyətini azaltmaqla qopmanı düzəldir.
Vitrektomiya Cərrahiyyəsi: Vitreus geli çıxarılaraq, torlu qişa yerinə yerləşdirilir və torlu qişanın səthindəki lifli toxuma və membranlar təmizlənir. Silikon yağı və ya qazı gözə yeridilir ki, bu da retinanın yerinə oturmasına imkan verir. Qabaqcıl və ya böyük retinal dekolmanlarda, dartma dəstələrində və ya şüşə qanaxması olan hallarda tətbiq olunur. Retina Drenaj Cərrahiyyəsi: Bu, retinanın altında yığılan mayenin boşaldılması üçün cərrahi əməliyyatdır və adətən vitrektomiya ilə birlikdə həyata keçirilir. Əməliyyatdan sonrakı Baxım və Təqib: Retina dekolmanı əməliyyatından sonra göz damcıları, antibiotiklər və iltihab əleyhinə dərmanlar istifadə olunur. Xəstələrin baş vəziyyəti göz içindəki qaz və ya silikon yağının vəziyyətinə uyğun olaraq tənzimlənməlidir. Sağalma prosesi müntəzəm tibbi müayinələr və görmə testləri ilə izlənilir.
Nəticə Torlu qişanın qopması görmə itkisinə və daimi korluğa səbəb ola bilən ciddi bir göz xəstəliyidir. Erkən diaqnoz və sürətli müdaxilə retinanın yenidən bağlanması və görmə itkisinin qarşısının alınması üçün vacibdir. İşığın qəfil yanıb-sönməsi, üzənlər və ya görmə itkisi kimi simptomları görən şəxslər dərhal bir oftalmoloqa müraciət etməlidirlər. Göz sağlamlığına diqqət yetirmək, mütəmadi olaraq göz müayinəsindən keçmək və tor qişanın qopmasına səbəb olan risk faktorlarını bilmək bu xəstəliyin erkən aşkarlanması və uğurlu müalicəsi üçün vacibdir.
