Trikuspid stenozunun səbəbləri:
Trikuspid stenozunun yaranmasına bir neçə səbəb yol aça bilər. Əsas səbəblər aşağıdakılardır:
Revmatik ürək xəstəliyi:
Trikuspid stenozunun ən yaygın səbəbi revmatik ürək xəstəliyidir. Revmatik qızdırma nəticəsində ürək qapaqlarında, o cümlədən trikuspid qapaqda qalınlaşma və daralma meydana gəlir. Revmatik qızdırma keçirmiş insanlarda daha çox rast gəlinir və bu zaman adətən mitral və aortal qapaqlarda da problemlər olur.
İnfektiv endokardit:
Trikuspid qapağın infeksiyası (endokardit) qapağı zədələyərək onun qalınlaşmasına və daralmasına səbəb ola bilər. Bu infeksiya ürək qapaqlarına zərər verə bilər və ciddi hallarda stenoz yarana bilər.
Doğuşdan gələn qüsurlar:
Bəzi insanlar trikuspid qapağın daralması və ya anormal forması ilə doğulur. Bu qüsurlar anadangəlmə ürək qüsurları adlanır və trikuspid stenozuna səbəb ola bilər.
Karsinoid sindrom:
Karsinoid sindrom, bəzi nadir şişlərdən ifraz olunan hormonların təsiri ilə ürək qapaqlarında fibroz və zədələnmə yarada bilər. Bu sindrom trikuspid qapağının daralmasına və disfunksiyasına səbəb ola bilər.
Kalsium yığılması:
Yaşlandıqca trikuspid qapaqda kalsium yığılması baş verə bilər. Bu, qapağın sərtləşməsinə və daralmasına səbəb olur.
Trikuspid stenozunun simptomları:
Trikuspid stenozu yavaş-yavaş inkişaf edə bilər və ilkin mərhələlərdə simptomlar çox nəzərə çarpmaya bilər. Lakin qapaq daraldıqca və ürəkdə təzyiq artdıqca simptomlar daha aşkar ola bilər. Əsas simptomlar aşağıdakılardır:
Yorğunluq:
Bədənə kifayət qədər qan getmədiyi üçün xəstələr özlərini daim yorğun və zəif hiss edə bilərlər.
Boyun damarlarının şişkinliyi:
Trikuspid stenozu olan xəstələrdə boyun damarlarında şişkinlik (boyun venalarının dolğunluğu) baş verə bilər. Bu, sağ ürəkdə təzyiqin artması ilə əlaqədardır.
Ayaqlarda və qarında şişkinlik (ödem):
Sağ ürək düzgün işləmədikdə, bədəndə maye yığılması nəticəsində ayaqlarda, topuqlarda və ya qarında şişkinlik yaranır.
Qarın nahiyəsində ağrı:
Qarında şişkinlik və ya ağrı bəzən qaraciyərdə təzyiqin artması və qaraciyər böyüməsi ilə əlaqədar ola bilər.
Nəfəs darlığı:
Maye yığılması və ürəyin zəif işləməsi səbəbindən bəzi xəstələrdə nəfəs darlığı baş verə bilər, xüsusilə fiziki fəaliyyət zamanı.
Başgicəllənmə və ya zəiflik:
Bədəndə kifayət qədər qan dövran etmədiyi üçün başgicəllənmə, zəiflik və yorğunluq hissi yaranır.
Trikuspid stenozunun diaqnozu:
Trikuspid stenozunu diaqnoz etmək üçün həkim xəstənin şikayətlərini dinlədikdən sonra müxtəlif tibbi müayinələr və testlər təyin edir. Əsas diaqnostik üsullar aşağıdakılardır:
Ekokardioqrafiya:
Trikuspid stenozunun diaqnozunda əsas vasitədir. Ekokardioqrafiya ürəyin ultrasəs müayinəsi ilə trikuspid qapağın necə işlədiyini, qapaqda daralma dərəcəsini və ürəyin ölçüsünü qiymətləndirir.
Elektrokardioqrafiya (EKQ):
Ürəyin elektrik aktivliyini ölçərək sağ qulaqcıqda genişlənmə və ya ürəyin digər problemlərini aşkar edə bilər.
Doppler ultrasəs:
Doppler ultrasəsi qan axını ölçərək trikuspid qapağın daralmasını və ürəyə necə təsir etdiyini dəqiqliklə müəyyən edir.
Xroniki rentgen:
Ürəyin və ağciyərlərin rentgen müayinəsi ürək kameralarının ölçüsünü və bədəndəki maye yığılmasını müəyyən etməyə kömək edə bilər.
Ürək kateterizasiyası:
Ürəyin içərisinə kateter yerləşdirilərək trikuspid qapaqdakı təzyiq ölçülür və stenozun dəqiq dərəcəsi müəyyən edilir.
Trikuspid stenozunun müalicəsi:
Trikuspid stenozunun müalicəsi xəstəliyin şiddətinə, simptomların ciddiliyinə və digər ürək problemlərinin mövcudluğuna bağlı olaraq dəyişir. Müalicə üsulları dərman müalicəsi, cərrahi müdaxilə və ya invaziv prosedurları əhatə edə bilər.
1. Dərman müalicəsi:
Trikuspid stenozunu müalicə etmək üçün dərmanlar qapağın daralmasını aradan qaldıra bilməz, lakin simptomları idarə etmək üçün istifadə edilə bilər:
Diuretiklər: Bədəndə artıq mayenin çıxarılmasına kömək edərək ödem və şişkinliyi azaldır.
Vazodilatatorlar: Damarları genişləndirərək ürəyin işini asanlaşdırır.
Antiaritmik dərmanlar: Ürək ritminin nizamsızlığını (aritmiya) idarə etmək üçün istifadə olunur.
2. Cərrahi müdaxilələr:
Trikuspid stenozu olan xəstələrdə qapağın daralması ciddi olduqda cərrahi müdaxilə lazım ola bilər:
Trikuspid qapağın dəyişdirilməsi: Zədələnmiş trikuspid qapaq mexaniki və ya bioloji (heyvan və ya insan toxumasından) hazırlanmış qapaqla əvəz edilir.
Valvulotomiya: Trikuspid qapağın açılması üçün cərrahi əməliyyatdır. Bu üsulda qapağın daralmış hissələri açılır və qan axını bərpa edilir.
3. Ballon valvuloplastika:
Trikuspid stenozunu müalicə etmək üçün istifadə edilən bir üsuldur. Bu üsulda kateter vasitəsilə trikuspid qapağın içərisinə balon yerləşdirilir və genişləndirilir. Balon valvuloplastika stenozu müvəqqəti olaraq aradan qaldıra bilər və daha ciddi əməliyyatları gecikdirə bilər.
Trikuspid stenozunun fəsadları:
Müalicə edilməyən trikuspid stenozu ciddi fəsadlara səbəb ola bilər. Əsas fəsadlar bunlardır:
Ürək çatışmazlığı:
Sağ qulaqcıqda təzyiq artdıqca, ürək zəifləyir və ürək çatışmazlığı inkişaf edə bilər.
Aritmiya:
Ürək ritminin nizamsızlığı (aritmiya) meydana gələ bilər ki, bu da ürəyin düzgün işləməsinə mane olar.
Şişkinlik (ödem):
Bədəndə maye yığılması daha ciddi ödemlərə, xüsusilə ayaqlarda və qarında ciddi şişkinliklərə səbəb ola bilər.
Nəticə:
Trikuspid stenozu, trikuspid qapağın daralması ilə ürəyin sağ tərəfinin düzgün işləməməsinə səbəb olan ciddi qapaq xəstəliyidir. Erkən diaqnoz və müalicə ilə bu vəziyyətin yaratdığı simptomlar idarə oluna bilər və ürək funksiyası qoruna bilər. Xəstəliyin şiddətinə və simptomlara görə dərman müalicəsi və ya cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər. Müntəzəm tibbi nəzarət və vaxtında müdaxilə trikuspid stenozunun fəsadlarının qarşısını almağa kömək edir.
