Səbəblər
Uşaqlıq xərçənginin dəqiq səbəbləri tam olaraq bilinməsə də, bəzi risk faktorları müəyyən edilmişdir:
Hormonal Dəyişikliklər:
Estrogen hormonunun yüksək səviyyəsi uşaqlıq xərçəngi riskini artırır. Bu, xüsusilə progesteron olmadan yalnız estrogen hormonu ilə müalicə olunan qadınlar üçün keçərlidir.
Yaş:
Uşaqlıq xərçəngi riski yaşla birlikdə artır. Ən çox menopoz sonrası qadınlarda rast gəlinir.
Piylənmə:
Yüksək bədən kütlə indeksi (BKİ) estrogen səviyyəsini artıraraq risk faktorunu yüksəldir.
Menstrual Tarix:
Erkən yaşda menstruasiyaya başlama və gec yaşda menopoz uşaqlıq xərçəngi riskini artırır.
Sonsuzluq və Sonsuzluq Müalicələri:
Hamilə qalmayan qadınlarda risk daha yüksəkdir. Bəzi sonsuzluq müalicələri də riski artıra bilər.
Tamoksifen İstifadəsi:
Döş xərçənginin müalicəsində istifadə edilən tamoksifen uşaqlıq xərçəngi riskini artırır.
Polikistik Over Sindromu (PCOS):
PCOS olan qadınlarda hormon balanssızlığı səbəbi ilə risk daha yüksəkdir.
Diabet:
Diabetli qadınlarda risk daha yüksəkdir.
Növlər
Endometrial Xərçəng:
Uşaqlıq xərçənginin ən yaygın növüdür və uşaqlığın daxili qatında (endometrium) başlayır. Adenokarsinoma, ən yaygın endometrial xərçəng növüdür.
Uşaqlıq Sarkoması:
Uşaqlığın əzələlərində və ya dəstək toxumalarında başlayan daha nadir və aqressiv bir xərçəng növüdür.
Simptomlar
Uşaqlıq xərçənginin erkən mərhələlərində simptomlar aşağıdakılardır:
Menopozdan Sonra Vaginal Qanama:
Menopozdan sonra hər hansı bir qanama və ya lekelenmə ciddi bir simptom ola bilər.
Menstrual Dövrlər Arası Qanama:
Menstrual dövrlər arası qanama və ya qeyri-adi ağır menstrual qanamalar.
Pelvik Ağrı:
Xüsusilə irəliləmiş mərhələlərdə pelvik bölgədə ağrı.
Cinsi Münasibət Zamanı Ağrı:
Cinsi əlaqə zamanı ağrı və ya narahatlıq hissi.
Qarın Bölgəsində Şişkinlik və ya Qabarıqlıq:
Qarında şişkinlik və ya kütlə hissi.
Müalicə Yolları
Uşaqlıq xərçənginin müalicəsi növünə, mərhələsinə və xəstənin ümumi sağlamlıq vəziyyətinə bağlı olaraq dəyişir. Əsas müalicə üsulları aşağıdakılardır:
1. Cərrahiyyə
Histerektomiya:
Uşaqlığın çıxarılması. Əsasən erkən mərhələdə olan xərçənglər üçün tətbiq edilir.
Bilateral Salpingo-Ooforektomiya:
Yumurtalıqların və fallopiya borularının çıxarılması.
Lümfadenektomiya:
Limfa düyünlərinin çıxarılması və ya biopsiyası xərçəngin yayılıb-yayılmadığını yoxlamaq üçün.
2. Radioterapiya
Eksternal Şüa Radioterapiyası:
Xarici bir cihazla xərçəng hüceyrələrinə radiasiya verilir. Əsasən cərrahiyyədən sonra tətbiq edilir.
Brahiterapiya:
Radioaktiv toxumların və ya digər mənbələrin birbaşa uşaqlığın içərisinə yerləşdirilməsi ilə daxili radiasiya müalicəsi.
3. Kemoterapiya
Sistemik Kemoterapiya:
Dərmanlar damara və ya ağız yolu ilə verilir və bədənin hər tərəfinə yayılır. İrəliləmiş mərhələdə olan xərçənglər üçün tətbiq edilir.
4. Hormonal Terapiya
Progestinlər:
Hormonal terapiya ilə xərçəng hüceyrələrinin böyüməsini dayandırmaq üçün istifadə edilir.
Tamoksifen və ya Aromataz İnhibitorları:
Estrogenin təsirini bloklamaq və ya estrogen səviyyəsini azaltmaq üçün istifadə edilir.
5. Hədəflənmiş Terapiya
Hədəflənmiş dərmanlar:
Xərçəng hüceyrələrinə spesifik təsir edən dərmanlar. Bu dərmanlar, xərçəng hüceyrələrinin böyüməsini və yayılmasını dayandıran müəyyən molekulyar hədəflərə yönəlir.
Dəstək Müalicələri
Psixososial Dəstək:
Psixoloji və emosional dəstək, fərdi və qrup terapiyası.
Reabilitasiya:
Fiziki terapiya və fəaliyyət səviyyəsini artırmaq üçün reabilitasiya proqramları.
Paliativ Baxım:
Yaşam keyfiyyətini artırmaq və simptomları idarə etmək üçün dəstək və rahatlama təmin edən xidmətlər. Xüsusilə irəliləmiş mərhələdə olan xərçənglər üçün vacibdir.
Profilaktika və Erkən Diaqnoz
Müntəzəm Sağlamlıq Yoxlamaları:
Risk faktoru olan qadınlar üçün müntəzəm yoxlamalar və erkən diaqnoz testləri.
Sağlam Həyat Tərzi:
Sağlam qidalanma, müntəzəm fiziki fəaliyyət və sağlam çəki saxlamaq risk faktorlarını azaltmağa kömək edə bilər.
Hormonal Terapiyanın İdarə Edilməsi:
Yalnız estrogen ehtiva edən hormon terapiyasından qaçınmaq və balanslı hormon terapiyası seçmək.
Nəticə
Uşaqlıq xərçəngi ciddi və potensial həyati təhlükə yaradan bir xəstəlikdir, lakin erkən diaqnoz və müasir müalicə üsulları ilə müalicə edilə və idarə oluna bilər. Müalicə planları fərdin xüsusi ehtiyaclarına uyğun olaraq fərdiləşdirilməlidir. Sağlamlıq mütəxəssisləri ilə sıx əməkdaşlıq etmək və hər hansı yeni simptomlar haqqında dərhal məlumat vermək çox vacibdir. Profilaktik tədbirlər də uşaqlıq xərçəngi riskini azaltmaq üçün mühüm rol oynayır.
