Varikoselin Əsas Xüsusiyyətləri
1. Səbəbləri
Varikosel, xayalıqdakı venoz qapaqların düzgün işləməməsi nəticəsində yaranır. Bu qapaqlar damarlar vasitəsilə qan axınının geriyə dönməsinin qarşısını alır. Qapaqların zəifliyi və ya düzgün işləməməsi qan axınının geriyə doğru axmasına və damarların genişlənməsinə səbəb olur.
Ümumiyyətlə sol tərəfdə daha çox rast gəlinir, çünki sol testisdəki venalar birbaşa daha uzun yoldan keçərək böyrək venasına boşalır və burada təzyiq daha yüksək ola bilər.
Əsas risk faktorları arasında yaş, genetik meyllilik və ağır fiziki fəaliyyətlər yer ala bilər.
2. Simptomları
Simptomsuz Ola Bilər: Varikosel çox vaxt simptomsuz keçə bilər və başqa bir problem üçün tibbi yoxlama zamanı təsadüfən aşkar edilə bilər.
Xayada Ağrı və Narahatlıq: Xayalarda xüsusilə uzun müddət ayaqüstü qalmaq və ya ağır fiziki fəaliyyətlər zamanı ağrı ola bilər. Ağrı adətən axşama doğru və ya günün sonunda artır.
Testislərdə Şişlik: Xayalarda şişkinlik və ya "solğun qurd şəbəkəsi" kimi görünən damarlar görünə bilər.
Sperma Problemləri: Sperma sayında və keyfiyyətində azalma ola bilər, bu da sonsuzluğa səbəb ola bilər.
Testislərdə Kiçilmə (Atrofiya): Xayalardakı venoz təzyiq testisin böyüklüyünün azalmasına səbəb ola bilər.
3. Fəsadları
Sonsuzluq: Varikosel sperma istehsalına və keyfiyyətinə mənfi təsir göstərərək sonsuzluq riskini artırır. Bu, qanın xayalarda yığılması ilə yaranan istilik artımı və oksigen çatışmazlığı ilə əlaqələndirilir.
Sperma Keyfiyyətində Azalma: Varikosel sperma sayını, hərəkət qabiliyyətini və formasını (morfologiya) mənfi təsir edə bilər.
Testis Kiçilməsi: Xaya damarlarının genişlənməsi nəticəsində testisin böyüməsi pozula bilər və testis kiçilə bilər.
Varikoselin Diaqnostikası
Fiziki Müayinə:
Həkim xayalığı müayinə edərək genişlənmiş damarları hiss edəcək. Varikosel daha çox ayaq üstə olarkən aşkar edilir və uzanma vəziyyətində yox ola bilər.
Fiziki müayinə zamanı Valsalva manevri (güclü nəfəs alıb, tutaraq qarın təzyiqini artırmaq) istifadə edilə bilər, bu zaman damarların daha aydın hiss olunması mümkündür.
Ultrasonoqrafiya:
Əgər fiziki müayinə ilə diaqnoz qoymaq çətindirsə, Doppler ultrasəs müayinəsi aparıla bilər. Ultrasonoqrafiya damarların genişlənməsini və qan axınındakı pozğunluğu göstərə bilər.
Xayalıqlarda qan dövranının və damarların genişlənmə dərəcəsinin qiymətləndirilməsi üçün ən etibarlı metodlardan biridir.
Sperma Analizi:
Sonsuzluq şübhəsi varsa, sperma analizi aparıla bilər. Varikosel olan kişilərdə sperm sayı, hərəkətliliyi və morfologiyası normaldan fərqli ola bilər.
Varikoselin Müalicəsi
Varikosel çox vaxt simptomsuz keçir və müalicə tələb etmir. Ancaq ciddi simptomlar, sonsuzluq və ya sperma keyfiyyətində problem varsa, müalicə lazım ola bilər. Müalicə üsulları aşağıdakılardır:
Müşahidə:
Simptomsuz və sperma keyfiyyətini təsir etməyən varikosel hallarında, xəstəyə sadəcə müntəzəm olaraq izlənmə məsləhət görülür. Həkim müntəzəm olaraq xəstəni yoxlayaraq vəziyyətin irəliləməsini izləyə bilər.
Cərrahi Müalicə (Varikoselektomiya):
Açıq Cərrahiyyə: Varikoselektomiya zamanı genişlənmiş damarlar bağlanaraq qan axını normallaşdırılır. Bu əməliyyat ənənəvi açıq cərrahiyyə üsulu ilə icra edilə bilər.
Laparoskopik Cərrahiyyə: Bu üsulda daha kiçik kəsiklər və xüsusi alətlərlə əməliyyat aparılır.
Mikroskopik Varikoselektomiya: Daha dəqiq və az invaziv bir üsuldur. Mikroskopik cərrahiyyə ilə damarların dəqiq bağlanması və yaxın toxumaların qorunması mümkündür.
Embolizasiya:
Varikoselektomiyaya alternativ olan bu üsulda, damarların içərisinə xüsusi bir material yerləşdirilir və damarlar bloklanır. Bu, qan axınını normallaşdıraraq varikoselin təsirlərini aradan qaldırır.
Varikoselin Qarşısının Alınması
Varikosel inkişafı üçün spesifik qarşısının alınması üsulu yoxdur, çünki çox vaxt genetik və anatomik faktorlarla bağlıdır. Bununla belə, cinsi sağlamlığı qorumaq, fiziki fəaliyyətdə diqqətli olmaq və müntəzəm tibbi yoxlamalardan keçmək varikoselin erkən mərhələdə aşkarlanmasına və idarə edilməsinə kömək edə bilər.
