Xronik Diareyanın Əlamətləri
Xronik diareya olan insanlarda müxtəlif əlamətlər görünə bilər. Əsas simptomlar bunlardır:
Tez-tez və Boş Nəcis: Gündə üç dəfədən çox sulu və ya boş nəcis.
Qarın Ağrısı və Kramp: Xronik diareya qarın ağrısı, kramp və narahatlıq ilə müşayiət edilə bilər.
Şişkinlik və Qaz: Bağırsaqlarda həddindən artıq qaz yığılması və şişkinlik.
Çəki İtirilməsi: Uzun müddət davam edən diareya bədəndə qida və maye itirilməsinə səbəb olur ki, bu da çəki itkisi ilə nəticələnir.
Bulantı və Qusma: Bəzi hallarda, diareya bulantı və qusma ilə müşayiət edilə bilər.
Susuzlaşma Əlamətləri: Davamlı diareya bədənin çoxlu miqdarda maye itirməsinə səbəb ola bilər, bu da ağızda quruluq, susuzluq, başgicəllənmə və halsızlıq kimi susuzlaşma əlamətlərinə yol açır.
Qanlı və ya Selikli Nəcis: Xüsusilə inflamatuar bağırsaq xəstəliklərində (İBH) və ya infeksiyalarda nəcisdə qan və ya selik görünə bilər.
Xronik Diareyanın Səbəbləri
Xronik diareya bir çox səbəbdən qaynaqlana bilər. Əsas səbəblər aşağıdakılardır:
İltihablı Bağırsaq Xəstəlikləri (İBH):
Kron Xəstəliyi və Ülserativ Kolit: Bu otoimmün xəstəliklər bağırsaq divarında xroniki iltihab yaradır və diareya, qarın ağrısı və qanlı nəcisə səbəb olur.
İrritabl Bağırsaq Sindromu (İBS):
İBS olan xəstələrdə diareya (İBS-D) forması tez-tez görülür və qarın ağrısı, kramp və həzm pozğunluqları ilə müşayiət olunur.
Malabsorbsiya Sindromları:
Çölyak Xəstəliyi: Qlütenə qarşı otoimmün reaksiyalar bağırsaq divarını zədələyir və malabsorbsiya nəticəsində diareya baş verir.
Laktoza Dözümsüzlüyü: Laktoza qarşı həssaslıq nəticəsində süd məhsullarının həzm edilməməsi diareyaya səbəb ola bilər.
Bağırsaq İnfeksiyaları:
Bakteriyalar (Salmonella, E. coli), Viruslar (Rotavirus, Norovirus) və Parazitlər (Giardia, Entamoeba histolytica): Bu patogenlər bağırsaq infeksiyalarına və diareyaya səbəb ola bilər.
Dərmanların Yan Təsirləri:
Antibiotiklər, laksativlər, kimyaterapiya dərmanları və bəzi antidepresanlar diareyaya səbəb ola bilər.
Endokrin və Metabolik Pozğunluqlar:
Hipertiroidizm və Şəkərli Diabet: Bu xəstəliklər bağırsaq hərəkətlərinə təsir göstərə bilər və diareyaya səbəb ola bilər.
Bağırsaq Əməliyyatları və Anatomik Problemlər:
Bağırsaq əməliyyatları sonrası sindromlar, bağırsaq daralması və ya fistulalar diareyaya səbəb ola bilər.
Otoimmün və Sistemin Xəstəliklər:
Sistemik lupus eritematozus (SLE), skleroderma və ya digər otoimmün xəstəliklər bağırsaqları zədələyərək diareyaya səbəb ola bilər.
Xronik Diareyanın Müalicəsi
Xronik diareyanın müalicəsi diareyanın səbəbinə və simptomların şiddətinə görə fərqli ola bilər. Əsas müalicə üsulları bunlardır:
Diyet Dəyişiklikləri:
Laktoza və Qlüteni Kəsmək: Laktoza və ya qlütenə həssaslıqdan şübhələnirsinizsə, bunları pəhrizdən çıxarmaq faydalı ola bilər.
Pəhrizdə Lifin Azaldılması: Bəzi hallarda (məsələn, İBS), həddindən artıq lif qəbulu diareyanı artırır. Bu hallarda lifin məhdudlaşdırılması faydalı ola bilər.
Dərmanlar:
Antibiotiklər: Bağırsaq infeksiyaları üçün (bakterial və ya parazitar infeksiyalar) təyin edilə bilər.
Anti-diareya Dərmanlar: Loperamid və ya difenoksilat/atropin kimi dərmanlar simptomları yüngülləşdirə bilər, lakin infeksiya vəziyyətində istifadə edilməməlidir.
Steroidlər və İmmunosupressivlər: İBH kimi otoimmün xəstəliklər üçün təyin edilə bilər.
Proton Pompası İnhibitorları (PPI) və H2 Reseptor Blokerləri: Reflü və ya peptik xora səbəbindən diareyanı idarə etmək üçün istifadə oluna bilər.
Rehidratasiya Terapiyası:
Maye və Elektrolit Əlavələri: Diareya zamanı bədən çoxlu maye və elektrolit itirir. Oral rehidratasiya məhlulları (ORS) və ya xəstəxanada damardaxili maye terapiyası ilə susuzlaşmanın qarşısını almaq vacibdir.
Probiotiklər:
Probiotik əlavələr bağırsaq mikroflorasını yaxşılaşdıraraq diareyanın idarə olunmasına kömək edə bilər.
Müalicəvi Dəyişikliklər:
Fiziki Aktivlik və Stressin Azaldılması: Müntəzəm fiziki fəaliyyət və stressin idarə edilməsi İBS və digər diareya səbəblərində kömək edə bilər.
Cərrahi Müdaxilə:
Xroniki ağırlaşmış xəstəliklər (məsələn, Kron xəstəliyi, bağırsaq daralmaları) üçün bəzi hallarda cərrahi müdaxilə tələb oluna bilər.
Xronik Diareyanın Qarşısını Alma Yolları
Sağlam və Balanslı Qidalanma: Liflə zəngin, laktoza və qlüteni kəsmək və bağırsaq mikroflorasını yaxşılaşdıran qidalar qəbul edin.
İnfeksiyalardan Qaçının: Təmiz su və təhlükəsiz qidalar istifadə edin, şəxsi gigiyenaya diqqət yetirin və yoluxucu diareya riskini azaltmaq üçün əlləri mütəmadi olaraq yuyun.
Dərmanların Yan Təsirlərini Yoxlayın: Dərman istifadəsindən sonra diareya əlamətləri görünərsə, həkimlə məsləhətləşin.
Fiziki Aktivlik və Stressin İdarə Edilməsi: Həftəlik müntəzəm fiziki fəaliyyətlə məşğul olun və stressin idarə edilməsi üçün rahatlama texnikalarını öyrənin.
Nəticə
Xronik diareya ciddi bir həzm sistemi problemidir və həyat keyfiyyətini əhəmiyyətli dərəcədə poza bilər. Düzgün diaqnoz və müalicə ilə diareyanın səbəblərini aradan qaldırmaq və ya simptomlarını idarə etmək mümkündür. Davamlı diareya hallarında və ya ciddi simptomlar yaşadıqda, dərhal həkimə müraciət etmək vacibdir.
