Tinnitus və Psixoloji Mexanizmlər
Tinnitus yalnız fiziki bir problem deyil; bir çox hallarda onunla bağlı emosional və psixoloji mexanizmlər müşahidə olunur:
1. Stress və Narahatlıq
Stress tinnitus simptomlarını daha da ağırlaşdıra bilər.
Beyində emosional emal edən mərkəzlərin (məsələn, amigdala) aktivliyi stress zamanı artdığı üçün tinnitus daha çox hiss olunur.
2. Şəxsiyyət və Duyğusal Həssaslıq
Emosional həssaslıq yüksək olan insanlar tinnitusla bağlı daha çox narahatlıq hiss edə bilərlər.
3. Mənfi Şemalar və Davranışlar
İnsanlarda formalaşmış mənfi şemalar (uşaqlıqda və ya gənclikdə formalaşan dərin inanclar və davranış nümunələri) tinnitus təcrübəsini daha çətin hala gətirə bilər.
Şema Terapiyası Nədir?
Şema Terapiyası, mənfi davranış və düşüncə nümunələrinin qaynağını uşaqlıq dövründə formalaşmış şemalar vasitəsilə izah edən psixoterapiya metodudur. Şema terapiyasına görə, hər bir insanın əsas emosional ehtiyacları vardır. Bu ehtiyaclar təmin olunmadıqda və ya pozulduqda mənfi şemalar inkişaf edə bilər.
Tinnitusla Bağlı Mənfi Şemalar
Tinnitus simptomlarının emosional və psixoloji tərəflərini artıran bəzi mənfi şemalar aşağıdakılar ola bilər:
Tərk edilmə şeması: "Mən həmişə tək qalacam və heç kim mənə kömək edə bilməz."
Qüsurluluq şeması: "Mən həmişə bu problemə görə zəifəm və heç vaxt yaxşı olmayacam."
Çarəsizlik şeması: "Tinnitus mənim həyatımı idarə edir və mən heç nə edə bilmərəm."
Yüksək standartlar şeması: "Həyatım mükəmməl olmalıdır, bu səslə yaşamaq mümkün deyil."
Tinnitus və Şema Terapiyasının Əlaqəsi
Şema terapiyası tinnitus təcrübəsini idarə etmək üçün aşağıdakı yollarla faydalı ola bilər:
1. Mənfi Şemaların Tanınması
Tinnitusla bağlı mənfi inanclar və emosional reaksiyalar müəyyən edilir.
Məsələn: "Bu səs məni həmişə narahat edəcək və mən heç vaxt xoşbəxt olmayacam" kimi fikirlər.
2. Emosional Tənzimləmə
Tinnitusun yaratdığı mənfi emosiyalar (narahatlıq, ümidsizlik) şema terapiyasında tədricən idarə oluna bilər.
Beynin emosional emal edən mərkəzlərinin (amigdala) sakitləşdirilməsi məqsədi ilə rahatlama texnikaları tətbiq edilir.
3. Sağlam Düşüncə və Davranışların İnkişafı
Mənfi şemaları dəyişdirərək daha müsbət və uyğun düşüncə tərzi yaradılır.
Məsələn: "Bu səs var, amma mən onu idarə edə bilərəm və həyatımı davam etdirə bilərəm."
4. Emosional Bağlantının İdarə Olunması
Tinnitus bəzən uşaqlıqdan gələn həll olunmamış emosional travmalarla əlaqəli ola bilər.
Şema terapiyası bu travmalarla üzləşməyə və onları emal etməyə kömək edir.
5. Adaptasiya Strategiyalarının İnkişafı
Tinnitus simptomlarını azaltmaq və diqqəti başqa fəaliyyətlərə yönəltmək üçün adaptasiya strategiyaları hazırlanır.
Şema Terapiyası İlə Tinnitusun Müalicəsi Üçün Praktik Addımlar
Mənfi Şemaların Analizi
Tinnitusla bağlı nə düşündüyünüzü və bu düşüncələrin emosional vəziyyətinizə necə təsir etdiyini analiz edin.
Şemaları Yenidən Formalaşdırmaq
Mənfi inancları daha realist və müsbət düşüncələrlə əvəz edin.
Məsələn: "Bu səsi həmişə hiss etməyəcəm. Bununla yaşamağın yollarını tapa bilərəm."
Duyğusal Baxımdan Sağlam Davranışlar
Tinnitus simptomlarını gücləndirən davranışlardan (məsələn, özünütəcrid, qəzəb) çəkinmək.
Gündəlik Rahatlama Texnikaları
Meditasiya, yoga və ya dərin nəfəs texnikaları tətbiq edərək stres səviyyəsini azaltmaq.
Peşəkar Dəstək
Təcrübəli şema terapevti ilə işləmək mənfi şemaların və tinnitus simptomlarının daha dərindən başa düşülməsinə kömək edər.
Tinnitusun İdarə Olunmasında Digər Strategiyalar
Koqnitiv-Davranışçı Terapiya (CBT):
Mənfi düşüncələri və davranışları dəyişdirmək üçün effektiv bir terapiya metodudur.
Tinnitus Revalibitasiyası Terapiyası (TRT):
Tinnitusun diqqət mərkəzindən uzaqlaşdırılması üçün xüsusi təlimlər.
Rahatlama Texnikaları:
Gündəlik stressi azaltmaq üçün meditasiya və nəfəs alma məşqləri.
Nəticə
Xroniki tinnitus, mənfi şemalarla əlaqəli ola bilər və bu vəziyyətdə şema terapiyası simptomların idarə edilməsində təsirli bir yanaşma ola bilər. Tinnitusun yaratdığı emosional yük və psixoloji təsirlər, şema terapiyası vasitəsilə dəyişdirilə və daha müsbət bir perspektiv inkişaf etdirilə bilər.
