Yaşlanan Kişilərdə Görülən Əsas Pozğunluqlar
1. Andropauza (Kişi Menopozu)
Nədir? Andropauza, testosteron hormonunun səviyyəsinin yaşla birlikdə azalması ilə xarakterizə olunan bir vəziyyətdir. Bu, yaşlanan kişilərdə bədənin müxtəlif funksiyalarına təsir göstərir və çox vaxt "kişilərdə menopoz" olaraq adlandırılır.
Simptomları:
Enerji çatışmazlığı və yorğunluq.
Cinsi istəkdə (libido) azalma və ereksiya problemləri.
Əhval dəyişikliyi, depressiya və əsəbilik.
Əzələ kütləsində azalma və bədəndə piylənmə.
Yuxu problemləri və konsentrasiya çətinliyi.
Müalicəsi:
Testosteron Əvəzedici Terapiya (TRT): Testosteron səviyyələrini artırmaq üçün istifadə olunur.
Sağlam həyat tərzi dəyişiklikləri: Müntəzəm fiziki fəaliyyət, sağlam qidalanma və stressin idarə olunması.
2. Erektiv Disfunksiya
Nədir? Yaşlandıqca kişilərdə ereksiya problemləri daha çox görülə bilər. Erektiv disfunksiya, cinsi əlaqə üçün kifayət qədər ereksiyanın təmin oluna bilməməsi və ya saxlanıla bilməməsi vəziyyətidir.
Səbəbləri:
Testosteron səviyyəsinin azalması.
Ürək-damar xəstəlikləri və qan dövranı problemləri.
Psixoloji faktorlar (depressiya, stress).
Diabet, hipertoniya və yüksək xolesterol.
Müalicəsi:
PDE5 inhibitorları (sildenafil, tadalafil) kimi dərmanlarla müalicə.
Hormonal terapiya.
Psixoterapiya və stressin idarə olunması.
3. Prostat Xəstəlikləri
Nədir? Yaşla birlikdə prostat vəzində böyümə və ya digər dəyişikliklər müşahidə oluna bilər. Prostat xəstəlikləri yaşlanan kişilərdə ən çox rast gəlinən sağlamlıq problemlərindən biridir.
Əsas prostat xəstəlikləri:
Xoşxassəli Prostat Hiperplaziyası (BPH): Prostatın böyüməsi nəticəsində sidik axınında problemlər yaranır.
Prostat Xərçəngi: Prostat vəzində hüceyrələrin anormal şəkildə böyüməsi nəticəsində yaranan xərçəng növü.
Prostatit: Prostat vəzinin iltihabı.
Simptomları:
Tez-tez və təcili sidik ifrazı.
Sidik axınının zəifləməsi və gecələr tez-tez sidiyə getmə.
Sidik ifrazı zamanı ağrı və yanma.
Müalicəsi:
Dərman müalicəsi (alfa-blokerlər, 5-alfa-reduktaz inhibitorları).
Cərrahi müdaxilələr (TURP, prostatın çıxarılması).
Radiasiya və hormon terapiyası (xərçəng müalicəsi üçün).
4. Osteoporoz və Əzələ-Zəiflik Problemləri
Nədir? Yaşla birlikdə sümüklərin sıxlığı azalır və bu da osteoporoz kimi xəstəliklərə səbəb ola bilər. Eyni zamanda əzələ kütləsində də azalma (sarkopeniya) yaşana bilər.
Simptomları:
Sümüklərin zəifləməsi və qırılma riski.
Əzələ gücünün və çevikliyin azalması.
Sıxlıq və duruş problemləri.
Sümüklərdə ağrı və kürək ağrıları.
Müalicəsi:
Kalsium və D vitamini əlavələri.
Müntəzəm fiziki məşqlər, xüsusilə ağırlıq qaldırma məşqləri.
Osteoporoz dərmanları (bisfosfonatlar).
Hormonal terapiya (testosteronun əvəzedici müalicəsi).
5. Ürək-Damar Xəstəlikləri
Nədir? Yaşla birlikdə ürək-damar sistemi zəifləyir və hipertoniya, yüksək xolesterol və arterioskleroz kimi xəstəliklər riski artır. Ürək-damar xəstəlikləri erektiv disfunksiyaya və digər sağlamlıq problemlərinə də səbəb ola bilər.
Simptomları:
Yüksək qan təzyiqi və başgicəllənmə.
Sinədə ağrı və ya təzyiq.
Tez yorulma və nəfəs darlığı.
Müalicəsi:
Antihipertenziv dərmanlar (qan təzyiqini salan dərmanlar).
Statinlər (xolesterolu azaldan dərmanlar).
Sağlam qidalanma, fiziki fəaliyyət və siqareti dayandırmaq.
6. Diabet
Nədir? Yaşlanma ilə birlikdə insulinin bədəndə istifadəsi zəifləyir və bu da Tip 2 diabetin inkişafına səbəb ola bilər.
Simptomları:
Tez-tez susuzluq və sidik ifrazı.
Yorğunluq və halsızlıq.
Çəki itkisi və görmə problemləri.
Müalicəsi:
Qan şəkərinin monitorinqi.
Antidiabetik dərmanlar və insulin terapiyası.
Sağlam pəhriz və fiziki aktivlik.
7. Yuxu Pozğunluqları
Nədir? Yaşlandıqca kişilərdə yuxu problemləri (yuxusuzluq, apne, dərin yuxu çatışmazlığı) meydana çıxa bilər.
Simptomları:
Gecə tez-tez oyanma və ya yuxu çatışmazlığı.
Yorğunluq və gün ərzində yuxululuq.
Konsentrasiya problemləri və əsəbilik.
Müalicəsi:
Yuxu gigiyenasının yaxşılaşdırılması (nizamlı yuxu rejimi).
Yuxu apnesi üçün CPAP cihazları.
Rahatlaşdırıcı məşqlər və stressin idarə edilməsi.
8. Sonsuzluq
Nədir? Yaşlanma ilə birlikdə kişilərdə sperma istehsalı və keyfiyyəti azalır, bu da məhsuldarlığın azalmasına və sonsuzluq problemlərinə səbəb ola bilər.
Simptomları:
Sperma sayının və hərəkətliliyinin azalması.
Ereksiya problemləri.
Cinsi istəksizlik və hormonal problemlər.
Müalicəsi:
Hormonal terapiya (testosteron).
İnyeksiya və ya cərrahi müdaxilə ilə sperma toplama üsulları.
Sonsuzluq müalicəsi üçün yardımçı reproduktiv texnologiyalar (IVF, ICSI).
Yaşlanan Kişilərdə Sağlamlığın Qorunması Üçün Məsləhətlər
Müntəzəm Tibbi Yoxlamalar:
50 yaşdan sonra müntəzəm olaraq prostat müayinələri, ürək-damar yoxlamaları və hormon testləri aparmaq vacibdir.
Sağlam Pəhriz:
Meyvə, tərəvəz, balıq və liflə zəngin qidalar istehlak etmək. Qırmızı ətin və şəkərin azaldılması sağlamlığı qorumağa kömək edir.
Fiziki Aktivlik:
Nizamlı fiziki fəaliyyət, xüsusilə ağırlıq qaldırma və aerobik məşqlər sümükləri və əzələləri gücləndirir, ürək-damar sistemini qoruyur.
Stressin İdarə Olunması:
Yoga, meditasiya və ya rahatlaşdırıcı məşqlərlə stressi idarə etmək zehni və fiziki sağlamlığı yaxşılaşdırır.
Yuxu Gigiyenası:
Nizamlı yuxu rejimi və rahat yuxu mühiti yaratmaq yuxu problemlərini azalda bilər.
Dərman İstifadəsi və Məsləhət:
Dərmanların düzgün istifadəsi, xüsusilə yüksək təzyiq, diabet və erektiv disfunksiya üçün təyin olunan dərmanlar, mütəmadi olaraq həkim nəzarətində olmalıdır.
