Yuvenil Idiopatik Artritin (JIA) Növləri
JIA bir neçə alt tipə bölünür və hər birinin özünəməxsus xüsusiyyətləri vardır:
Oliqartikulyar JIA
Əlamətləri: Dörd və ya daha az oynağı təsir edir, ən çox diz, ayaq və əl biləklərində meydana gəlir.
Risk: Uveit (göz iltihabı) inkişaf riski yüksəkdir.
Poliartikulyar JIA (RF mənfi və RF pozitiv)
Əlamətləri: Beş və ya daha çox oynağı təsir edir, həm kiçik, həm də böyük oynaqları əhatə edə bilər. RF pozitiv poliartikulyar JIA, böyüklərdə görülən revmatoid artritə bənzəyir.
Sistemik JIA
Əlamətləri: Oynaqların təsirindən əlavə qızdırma, dəri səpgiləri, limfa düyünlərinin şişməsi və daxili orqanların təsiri ilə xarakterizə olunur.
Entesit ilə əlaqəli artrit
Əlamətləri: Oynaqların yanında entesit (sinoviyal toxumanın iltihabı) ilə xarakterizə olunur, əsasən alt ətraflar və onurğa təsirlənir.
Psoriatik artrit
Əlamətləri: Psoriasis dər xəstəliyi ilə əlaqəli olan artrit. Dırnaq dəyişiklikləri və dırnaq yatağının təsiri ilə müşayiət oluna bilər.
Yuvenil Idiopatik Artritin (JIA) Səbəbləri
JIA-nın dəqiq səbəbi bilinmir, lakin bir neçə amil bu xəstəliyin inkişafında rol oynaya bilər:
Genetik Faktorlar: Genetik meyillilik JIA inkişaf riskini artıra bilər.
İmmun Sistem Problemləri: İmmun sistemin səhvən bədənin öz oynaqlarına hücum etməsi.
Ətraf Mühit Faktorları: İnfeksiyalar və ya digər ətraf mühit amilləri xəstəliyi tetikleyebilir.
Yuvenil Idiopatik Artritin (JIA) Simptomları
JIA simptomları fərqli ola bilər və xəstəliyin alt tipinə görə dəyişə bilər:
Oynaqlarda Ağrı və Şişkinlik: Xüsusilə səhər saatlarında və ya uzun müddət hərəkətsiz qaldıqdan sonra.
Hərəkət Məhdudiyyəti: Oynaqlarda sərtlik və hərəkət məhdudiyyəti.
Qızdırma və Səpgilər: Sistemik JIA-da qızdırma və dəri səpgiləri müşahidə oluna bilər.
Yorğunluq və Zəiflik: Xəstəliyin xroniki təbiətinə görə.
Göz Problemləri: Uveit kimi göz iltihabı riski.
Yuvenil Idiopatik Artritin (JIA) Diaqnozu
JIA diaqnozu bir neçə üsulla aparılır:
Tibbi Tarix və Fiziki Müayinə: Həkim, uşağın tibbi tarixini və simptomlarını nəzərdən keçirir, oynaqlarda ağrı, şişkinlik və sərtliyi yoxlayır.
Laborator Testlər:
RF və Anti-CCP Antikorları: Xüsusilə poliartikulyar JIA üçün.
ANA (Antinuclear Antibody): Oliqartikulyar JIA və uveit riski üçün.
CRP və ESR: İltihab səviyyələrini ölçmək üçün.
Görüntüləmə Testləri: Rentgen, ultrasəs və ya MRT oynaqlardakı zədələnmələri və dəyişiklikləri göstərmək üçün istifadə edilə bilər.
Yuvenil Idiopatik Artritin (JIA) Müalicəsi
JIA müalicəsi xəstəliyin simptomlarını yüngülləşdirmək, iltihabı azaltmaq və oynaqlardakı zədələnməni önləmək məqsədi daşıyır. Müalicə fərdi olaraq təyin edilir və müxtəlif yanaşmalardan ibarət ola bilər:
Dərman Müalicəsi
NSAİİ-lər (Non-steroidal antiinflamatuar dərmanlar): İltihabı və ağrını azaltmaq üçün.
Kortikosteroidlər: Prednizon kimi dərmanlar iltihabı sürətlə azaltmaq üçün istifadə edilir.
DMARD-lar (Disease-modifying antirheumatic drugs): Metotreksat və ya sulfasalazin kimi dərmanlar xəstəliyin irəliləməsini yavaşlatır.
Bioloji Agentlər: TNF-alfa inhibitorları, IL-1 və IL-6 inhibitorları immun sistemi hədəf alaraq iltihabı azaltmağa kömək edir.
Fiziki Terapiya və Rehabilitasiya
Fiziki Terapiya: Əzələ gücünü və oynaqların hərəkətliliyini artırmaq üçün xüsusi məşqlər.
Erqoterapiya: Gündəlik fəaliyyətlərdə funksionallığın artırılması üçün uyğunlaşma və tənzimləmə üsulları.
Cərrahi Müdaxilə
Sinovektomiya: Zədələnmiş sinoviyal membranların cərrahi yolla çıxarılması.
Oynaqların Əvəz Edilməsi: Şiddətli hallarda zədələnmiş oynaqların protezlə əvəz edilməsi.
Həyat Tərzi Dəyişiklikləri
Sağlam Qidalanma: İltihabı azaldan qidalar qəbul etmək.
Fiziki Aktivlik: Müntəzəm fiziki məşqlər oynaqların hərəkətliliyini və ümumi sağlamlığı dəstəkləyir.
Dəstək və Özünə Qulluq
Dəstək Qrupları: JIA ilə yaşayan digər uşaqlar və ailələrlə təcrübə paylaşmaq və dəstək almaq.
Stress İdarəetməsi: Stressi azaltmaq üçün meditasiya, yoga və ya digər relaksasiya texnikaları.
İstilə və Soyuq Tətbiqi: İltihabı azaltmaq və ağrını yüngülləşdirmək üçün isti və ya soyuq kompreslər.
Yuvenil idiopatik artrit ciddi və xroniki bir vəziyyətdir, lakin düzgün diaqnoz və müalicə ilə simptomları idarə etmək və həyat keyfiyyətini artırmaq mümkündür. JIA şübhəsi olan uşaqların müntəzəm olaraq reumatoloq və ya ixtisaslaşmış bir həkimlə məsləhətləşməsi vacibdir.
